Sztuczna inteligencja (AI) to dziedzina informatyki, która bada tworzenie systemów komputerowych zdolnych do wykonywania zadań, które zwykle wymagają inteligencji ludzkiej. Jej historia sięga głęboko w przeszłość, a jej rozwój odzwierciedla nie tylko postęp technologiczny, ale także zmieniające się spojrzenie na naturę inteligencji oraz jej zastosowania.
Początki idei sztucznej inteligencji można odnaleźć już w starożytnych mitach i legendach, gdzie ludzie wyobrażali sobie istoty posiadające sztuczną inteligencję, takie jak golemy. Były to istoty utworzone z gliny na kształt człowieka, ale pozbawione duszy. Wzmianki o nich możemy znaleźć w Biblii lub Talmudzie. Przywołując rozważania nad sztuczną inteligencją w czasach starożytnych należy także wspomnieć o jednym z najsłynniejszych greckich filozofów – Arystotelesie oraz jego rozważaniach nad koncepcją automatów i ich zdolności do działania na zasadzie programowania. Pomimo tego, że rozważania nad AI sięgają starożytności to rozwój praktycznych systemów sztucznej inteligencji rozpoczął się dopiero w XX wieku.
Jednym z pierwszych kamieni milowych w historii AI był wynalazek komputera. Alan Turing, brytyjski matematyk, w 1950 roku zaproponował test, który stał się znany jako Test Turinga. Polegał on na badaniu zdolności maszyny do posługiwania się językiem naturalnym i pośrednio mającym dowodzić opanowania przez nią umiejętności myślenia w sposób podobny do ludzkiego. Turing zaproponował ten test w ramach badań nad stworzeniem sztucznej inteligencji. Test wygląda następująco: człowiek oraz komputer prowadzą rozmowę. Jeśli sędzia nie jest w stanie odróżnić odpowiedzi komputera od tych podawanych przez człowieka to oznacza, że maszyna pomyślnie ukończyła test. Podejście to wywarło ogromny wpływ na dalszy rozwój sztucznej inteligencji.
W latach 50. i 60. XX wieku, badacze skoncentrowali się na tworzeniu programów do rozwiązywania problemów, takich jak gry logiczne czy szachy. Jednym z najważniejszych osiągnięć tego okresu było stworzenie programu Logic Theorist przez Allena Newella i Herberta Simona. Był to pierwszy program komputerowy, który mógł samodzielnie wyprowadzać twierdzenia matematyczne. Zainspirowany testem Turinga prof. Joseph Weizenbaum, niemiecki informatyk z MIT, napisał w 1966 roku program ELIZA, który dzisiaj nazwalibyśmy chatbotem – pojęcie to w rzeczywistości zostało stworzone dopiero w 1994 r. ELIZA zdolna była przekonać rozmówcę, że jest człowiekiem. Sugestywnie zadając pytania, udawała psychoterapeutę. W odpowiedziach ludzi rozpoznawała kluczowe słowa lub zwroty, a do konstruowania własnych zdań wykorzystywała kluczowe słowa z odpowiedzi wcześniej w niej zaprogramowanych. Słysząc na przykład od człowieka stwierdzenie: „Mój ojciec dobrze prowadzi samochód”, po zidentyfikowaniu słowa „ojciec” odpowiedziałaby otwartym sformułowaniem: „Opowiedz mi więcej o swojej rodzinie”. W ten sposób rozmówca odnosił wrażenie, że rozmawia z innym człowiekiem – choć Weizenbaum lojalnie uprzedzał „pacjentów”, że mają do czynienia jedynie z programem komputerowym. ELIZA była z powodzeniem wykorzystywana do terapii osób z zaburzeniami psychicznymi. Po niej powstały kolejne udane chatboty: w 1972 roku PARRY, w 1983 Racter, a w 1997 – Jabberwacky.
Wraz z rozwojem technologii komputerowych, w latach 70. i 80. pojawiły się nowe podejścia do sztucznej inteligencji, w tym systemy oparte na sieciach neuronowych, które miały na celu naśladowanie pracy ludzkiego mózgu. Jednakże w kolejnych latach, z powodu ograniczeń obliczeniowych i braku danych, postęp w tej dziedzinie zwolnił.
W ostatnich dwóch dekadach XX wieku oraz na początku XXI wieku, postęp w technologii komputerowej i ogromna ilość dostępnych danych spowodowały rewolucję w dziedzinie sztucznej inteligencji. Algorytmy uczenia maszynowego, takie jak sieci neuronowe głębokiego uczenia, zaczęły osiągać niespotykane wcześniej wyniki w rozmaitych dziedzinach, takich jak rozpoznawanie mowy, klasyfikacja obrazów czy tłumaczenie języków.
Obecnie sztuczna inteligencja ma ogromny wpływ na wiele aspektów życia społecznego i gospodarczego. Wykorzystywana jest w medycynie do diagnozowania chorób i opracowywania leków, w przemyśle do optymalizacji procesów produkcyjnych, a także w sektorze usługowym do personalizacji doświadczeń klientów.
Prześledzenie rozwoju Sztucznej Inteligencji to jak podróż przez skomplikowany labirynt ludzkiej kreatywności i technologicznego geniuszu. Postęp związany z AI wiąże się nie tylko z korzyściami, ale również z wyzwaniami i kontrowersjami, takimi jak kwestie związane z prywatnością danych, bezpieczeństwem cybernetycznym czy etyką autonomii maszyn. Konieczne jest więc równoległe rozwijanie regulacji i standardów, które zapewnią odpowiedzialne wykorzystanie sztucznej inteligencji.
mgr Natalia Wasiak